Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae-myung tuần trước đối mặt thử thách ngoại giao lớn nhất từ lúc nhậm chức tháng 6, khi nước này tổ chức Hội nghị cấp cao APEC ngày 31/10-1/11. Sự kiện có sự tham dự của lãnh đạo nhiều nền kinh tế, trong đó có Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.

Bên lề những phiên họp chính thức, ông Lee gây ấn tượng với chính sách "ngoại giao quà tặng". Từ bản sao vương miện vàng tặng ông Trump đến bàn cờ bằng gỗ quý gửi ông Tập, mỗi món quà đều được chuẩn bị kỹ lưỡng nhằm truyền tải thông điệp chính trị và văn hóa.

Theo giới chuyên gia, những món quà trong ngoại giao không chỉ mang tính hình thức mà còn như "chìa khóa tâm lý", giúp xoa dịu bầu không khí, xây dựng niềm tin, tạo điều kiện để các lãnh đạo bước vào trao đổi sâu hơn. Tổng thống Lee đã tận dụng yếu tố này và đạt được những kết quả nhất định.

Tổng thống Lee ngày 29/10 đón Tổng thống Trump và gây chú ý khi tặng ông chủ Nhà Trắng bản sao vương miện vàng Cheonmachong. Bản gốc tinh xảo được tìm thấy năm 1973, là vương miện thuộc về các vị vua Silla, triều đại từng kiểm soát phần lớn bán đảo Triều Tiên cho đến năm 935. Văn phòng Tổng thống Hàn Quốc đặt làm món quà từ đầu tháng 10, sau khi cân nhắc việc ông Trump quan tâm đến biểu tượng quyền lực và thích những chi tiết mạ vàng trong Nhà Trắng.

Tổng thống Lee còn tặng người đồng cấp Trump huân chương Mugunghwa để ghi nhận vai trò "người gìn giữ hòa bình" trên bán đảo Triều Tiên. Đây là huân chương cao quý nhất của Hàn Quốc. Truyền thông Hàn Quốc đưa tin bản sao vương miện và huân chương lần lượt có khoảng 1 kg và 700 g vàng.

"Trong ngoại giao, yếu tố đáng chú ý không phải giá trị vật chất, mà là tính biểu tượng của món quà", giáo sư khoa học chính trị Kim Tae-hyung, Đại học Soongsil, nói với Korea Herald.

Theo giáo sư Kim, ông Lee hiểu người đồng cấp Trump kỳ vọng mọi cuộc gặp đều đạt kết quả có lợi cho hình ảnh Tổng thống Mỹ. "Do đó, các món quà được lựa chọn nhằm thu hút sự chú ý của ông Trump và tạo điều kiện thuận lợi cho hội đàm", ông Kim bình luận.

Nỗ lực dường như đã hiệu quả. Sau cuộc gặp tháng 8 tại Nhà Trắng không đem lại tiến triển, lãnh đạo Hàn Quốc và Mỹ lần này đạt thỏa thuận về thương mại, đầu tư và hợp tác quân sự. Mỹ áp thuế 15% với hàng hóa Hàn Quốc, thấp hơn so với đề xuất 25% trước đó và tương đương mức áp với Nhật Bản, đối thủ cạnh tranh của Seoul. Một số mặt hàng của Hàn Quốc được miễn thuế.

Ông Trump trước đó nói Hàn Quốc sẽ đầu tư 350 tỷ USD vào Mỹ, giải ngân một lần. Sau cuộc gặp, Mỹ chấp thuận đề xuất của Hàn Quốc, chia khoản đầu tư thành 200 tỷ USD giải ngân trong 10 năm và 150 tỷ USD cho hợp tác đóng tàu. Điều này vừa giảm bớt áp lực lên thị trường ngoại hối Hàn Quốc, vừa tăng cơ hội cho doanh nghiệp Seoul giành hợp đồng trong ngành đóng tàu toàn cầu.

Việc tặng bản sao vương miện vàng cho ông Trump cũng dấy lên nhiều ý kiến trái chiều, nhất là khi ông Lee nhận lại một gậy bóng chày có chữ ký của tân binh đội Washington Nationals.

"Chiếc vương miện gợi nhắc hơn 1.000 năm lịch sử Hàn Quốc, trong khi cây gậy chỉ được ký bởi một cầu thủ ít người biết", giáo sư khoa học chính trị Shin Yul, Đại học Myongji, nhận xét.

Với Chủ tịch Tập Cận Bình, Tổng thống Lee chọn quà là bàn cờ vây chế tác từ gỗ thủy tùng, loại gỗ quý nổi tiếng ở cả hai nước. Cờ vây là trò chơi đòi hỏi sự kiên nhẫn, chiến lược, không có chiến thắng chớp nhoáng, chỉ có những bước đi nhỏ, dần tạo lợi thế như ngoại giao.

"Đây là món quà đặc biệt, không chỉ bởi hai lãnh đạo đều chơi cờ vây", văn phòng Tổng thống Hàn Quốc giải thích. "Trò chơi này là di sản văn hóa chung của Hàn Quốc và Trung Quốc. Giống như những quân đen trắng trên bàn cờ, quan hệ song phương cũng cần được giữ cân bằng".

Ông Lee còn tặng ông Tập một khay tròn sơn mài được nghệ nhân khảm xà cừ theo kỹ thuật truyền thống có từ thời Cao Ly cách đây hơn 1.000 năm. Món quà tượng trưng cho hy vọng tiếp tục, kế thừa và phát huy quan hệ hữu nghị lâu đời giữa Hàn Quốc và Trung Quốc.

Ông Tập tặng ông Lee hai điện thoại thông minh của hãng Xiaomi, mẫu có màn hình do Hàn Quốc sản xuất, cùng một bộ "tứ bảo thư phòng", gồm các dụng cụ để viết thư pháp. Món quà dường như mang thông điệp rằng Trung Quốc "hiện đại và đáng tin cậy".

Cuộc gặp giữa ông Lee và ông Tập không chỉ đánh dấu lần đầu tiên lãnh đạo Trung Quốc đến Hàn Quốc sau 11 năm, mà còn là nỗ lực nhằm hàn gắn quan hệ song phương, vốn rạn nứt từ năm 2017, khi Hàn Quốc cho phép Mỹ triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa trên lãnh thổ.

Sau sự kiện, Hàn Quốc và Trung Quốc đã ký các thỏa thuận liên quan nhiều vấn đề như đổi mới, sáng tạo, thương mại, chống lừa đảo trực tuyến. Ông Lee kêu gọi tăng cường trao đổi chiến lược, hy vọng Trung Quốc giúp tạo điều kiện để hai miền Triều Tiên đối thoại. Trong khi đó, ông Tập mô tả hai nước là "đối tác hợp tác không thể tách rời", cam kết "cùng đối phó các thách thức chung, thúc đẩy hòa bình khu vực".

Với Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi, ông Lee chọn cách tiếp cận đơn giản hơn là tặng rong biển khô và mỹ phẩm Hàn Quốc cho nữ lãnh đạo, khi hai người gặp ngày 30/10. Lựa chọn này xuất phát từ phát biểu của bà Takaichi với báo giới sau khi nhậm chức.

"Hàn Quốc là nước láng giềng quan trọng với Nhật Bản", bà Takaichi nói ngày 22/10. "Tôi biết là có nhiều mối quan ngại, nhưng tôi rất thích rong biển khô Hàn Quốc. Tôi thường dùng mỹ phẩm Hàn Quốc và xem phim truyền hình Hàn Quốc".

Đáp lại, Thủ tướng Takaichi tặng Tổng thống Lee bộ quân cờ vây được sản xuất tại Kamakura, thành phố kết nghĩa với thành phố Andong, tỉnh Gyeongbuk, quê hương ông Lee.

"Ngoại giao đâu chỉ là hiệp ước", chuyên gia Kim bình luận. "Quan hệ song phương cũng cần sự quen thuộc, những khoảnh khắc hài hước và thoải mái. Những món quà, theo cách rất riêng, nhắc chúng ta rằng nhiều khi ngoại giao không được tiến hành bằng lời nói, mà bằng biểu tượng".

(Theo Korea Herald, JoongAng Daily, Reuters)