Những "ông chú" ngoài 50 tuổi tại Hàn Quốc đang trở thành đề tài gây tranh cãi gần đây.

Tại một quán nhạc nhỏ gần ga Chungmuro, Seoul, ngay lối vào treo tấm biển với dòng chữ khó ai ngờ: "Không cho đàn ông 50 tuổi trở lên uống rượu một mình". Bên trong, những tấm cảnh báo khác lạnh lùng không kém: "Khách nam trên 50 tuổi nói to sẽ bị mời ra ngoài", "Không được bắt chuyện với khách trẻ ngồi bên cạnh". Điều mỉa mai là chủ quán cũng ở chính độ tuổi này.

Câu chuyện không chỉ dừng lại ở Seoul. Hai tháng trước, một quán bar tại thành phố Ulsan đã gây bão dư luận khi treo biển "Cấm đàn ông Hàn Quốc 50 tuổi trở lên". Bất ngờ thay, điều khiến dư luận chú ý không phải là hành vi "phân biệt tuổi tác" mà là sự đồng cảm: nhiều người chia sẻ họ "hiểu lý do mà không cần nghe giải thích". Chủ quán, ngoài 30 tuổi, nói thẳng rằng nhóm khách này thường xưng hô trống không, nói to, hút thuốc trong nhà, gây rối khi say – tạo áp lực tinh thần nặng nề cho cả nhân viên lẫn khách khác.

Mặc dù ban đầu có vẻ là một quyết định kinh doanh táo bạo, nhưng nó đã phơi bày một vấn đề xã hội sâu sắc hơn: sự cô đơn và bế tắc của một thế hệ đàn ông Hàn Quốc.

"Ông chú" bị xa lánh

Tờ Chosun Daily cho biết nam giới tuổi 50–60 chiếm khoảng 17% dân số Hàn Quốc, tương đương 8,7 triệu người. Họ là thế hệ từng trưởng thành trong thời kỳ độc tài, bước vào lực lượng lao động từ rất sớm, giữ vị trí cao trước khi nghỉ hưu ở tuổi xấp xỉ 60. Nền tảng xã hội ấy khiến họ quen nói thẳng, nói to, và không ngần ngại khẳng định sự hiện diện của mình.

Thế nhưng trong những không gian công cộng mới – nơi các chuẩn mực ứng xử ưu tiên sự riêng tư và tôn trọng khoảng cách – cách giao tiếp này trở nên "lệch sóng". Cũng như câu chuyện "Khu vực cấm giáo sư" từng xuất hiện gần Đại học Quốc gia Pusan khi yêu cầu các giáo sư không xưng danh, không ồn ào, sự áp đặt hiện diện khiến một số nhóm tuổi khác cảm thấy ngột ngạt, xa lánh.

Phản ứng của công chúng, đặc biệt là giới trẻ, cho thấy sự đồng tình bất ngờ với các quy định này. Nhiều người thừa nhận đã từng trải qua sự khó chịu khi tiếp xúc với những "ajussi" (từ lóng chỉ những người đàn ông trung niên) nói to, nói trống không hay có những hành vi thiếu tinh tế ở nơi công cộng.

Tuy nhiên theo nhiều chuyên gia, phía sau những hành vi bị coi là gây phiền hà, là một bức tranh xã hội phức tạp. Năm ngoái, nhóm tuổi 50 có tỷ lệ tự tử cao nhất Hàn Quốc (21%), gấp đôi nữ giới. Họ đang ở đoạn dốc đi xuống của đời người: mất việc sau nghỉ hưu, sức khỏe giảm, vị trí xã hội không còn, áp lực kinh tế vẫn đè nặng khi con cái chưa tự lập.

Thế hệ đàn ông 50-60 tuổi ở Hàn Quốc là những người đã chứng kiến và đóng góp vào sự phát triển thần kỳ của đất nước. Họ là những người đã trải qua thời kỳ độc tài và đã cống hiến hết mình cho công việc. Tuy nhiên, chính những giá trị được đề cao trong quá khứ như sự thẳng thắn, mạnh mẽ, và quyền uy đã khiến họ trở nên lạc lõng trong xã hội hiện đại, nơi sự tôn trọng cá nhân và sự tinh tế được đặt lên hàng đầu.

Sự cứng nhắc trong hành vi và lời nói của họ không chỉ khiến họ mất đi sự kết nối với giới trẻ mà còn ẩn chứa một nỗi đau thầm lặng. Họ là những người bị mắc kẹt giữa tuổi trẻ và tuổi già, phải đối mặt với nỗi thất vọng sau khi nghỉ hưu, sức khỏe suy giảm, và áp lực phải duy trì vị thế trụ cột gia đình.

Cơ hội việc làm của nhóm này đã giảm liên tục 16 tháng qua. Bộ Lao động Hàn Quốc buộc phải công bố kế hoạch hỗ trợ, lo ngại họ sẽ trở thành "thanh niên thất nghiệp phiên bản trung niên" – những người bị gạt ra bên lề khi vẫn còn khả năng lao động.

Theo Viện Nghiên cứu Dữ liệu lớn Shinhan Card, trầm cảm và uể oải là hai lý do hàng đầu khiến người trên 50 tìm đến tư vấn tâm lý trong nửa đầu năm nay. Giống như chú cá voi 52 Hz kêu ở tần số khác loài, hay hình ảnh cựu cầu thủ Park Chan-ho bị chê "nói quá nhiều", sự ồn ào đôi khi chỉ là một tín hiệu kêu cứu trong cô độc.

Thông báo dán trên cửa quán "Không cho đàn ông 50 tuổi trở lên uống rượu một mình" còn đặt ra câu hỏi cơ bản: chủ cơ sở có quyền từ chối phục vụ dựa trên tuổi tác hay không? Ở nhiều hệ thống pháp luật, chủ doanh nghiệp tư nhân có quyền lựa chọn khách hàng khi không có luật cụ thể cấm hành vi đó. Ngược lại, nơi có luật bảo vệ chống phân biệt đối xử, việc từ chối dịch vụ theo đặc tính như tuổi có thể là bất hợp pháp.

Tại Hàn Quốc, khung pháp lý tập trung mạnh vào chống phân biệt trong việc làm hơn là bảo vệ toàn diện trong cung cấp dịch vụ. Luật về cấm phân biệt tuổi tác hướng nhiều đến an toàn việc làm cho người lớn tuổi và xử lý tuyển dụng/sa thải hơn là điều chỉnh mọi giao dịch dịch vụ công cộng.

Do đó, những biển "No entry" nhắm vào nhóm tuổi trung niên thường không dễ bị truy cứu hình thức pháp lý ở Hàn Quốc theo các đạo luật hiện hành. Tuy vậy điều đó không biến chúng thành biểu hiện xã hội vô hại khi phản chiếu một vấn đề rộng hơn: sự tách biệt, kỳ thị thực tế và hổng thiếu các chính sách bảo vệ dựa trên tuổi tác trong đời sống công cộng.

Các tổ chức nhân quyền từng cảnh báo rằng chính sách và thực tiễn ở Hàn (về lao động và thu nhập trung niên) đang "phạt" người già đi làm, đẩy họ vào công việc bấp bênh và cô lập xã hội, làm tăng tính dễ tổn thương của nhóm này.

Tranh cãi

Chủ quán lập luận họ phải bảo vệ "không gian văn hóa" — ví dụ một quán rock không muốn khách yêu cầu bật ballad, không muốn hút thuốc, không muốn ồn ào làm mất trải nghiệm. Về mặt quản lý, một chủ quán có thể yêu cầu hành vi ứng xử (không hút thuốc, không gây gổ, giữ trật tự) và loại bỏ khách vi phạm — đó là hành vi chấp nhận được trong nhiều hệ thống pháp luật.

Tuy nhiên, khi quy tắc chuyển từ "cấm hành vi" sang "cấm cả nhóm tuổi", ranh giới đạo đức và pháp lý trở nên mờ nhạt, người bị ảnh hưởng không phải lúc nào cũng vi phạm, họ bị gán nhãn theo tuổi và bị loại bỏ trước khi có hành vi cụ thể.

Thực tế quốc tế cho thấy các doanh nghiệp từng dùng tiêu chí độ tuổi để tạo "không gian mục tiêu" (ví dụ nhà hàng giới hạn độ tuổi để tạo bầu không khí). Ở những nước có luật bảo vệ rộng, hành vi này dễ bị phản bác, ở nơi không có luật rõ ràng, nó có thể tồn tại và lan rộng dưới danh nghĩa "quyền làm chủ không gian riêng".

Những tấm biển "Cấm vào" không vi phạm luật pháp Hàn Quốc – nơi chưa có quy định chống phân biệt đối xử theo tuổi tác trong dịch vụ. Nhưng câu hỏi đặt ra là: khi một nhóm xã hội đông đảo bị loại trừ khỏi không gian công cộng, liệu chúng ta đang giải quyết vấn đề hay chỉ đẩy nó ra khỏi tầm mắt?

Giáo sư Saito Takashi (Đại học Meiji, Nhật Bản) từng nói: "Muốn sống, từ tuổi 50 phải thay đổi cách nhìn đời".

Sự thích nghi là cần thiết, song xã hội cũng không thể đứng ngoài, bởi rồi ai trong chúng ta cũng sẽ đến lúc phải đối diện với nỗi buồn và sự lạc lõng của tuổi 50.

Thay vì gạt bỏ họ ra khỏi xã hội, chúng ta cần một cách tiếp cận nhân văn hơn. Cả thế hệ trẻ và thế hệ trung niên đều cần thay đổi. Sự thấu hiểu và lòng trắc ẩn là chìa khóa để hàn gắn những rạn nứt thế hệ.

Những quán bar có quyền bảo vệ không gian văn hóa của mình. Dẫu vậy cùng lúc đó, đây cũng là lời nhắc rằng cần nhiều hơn những giải pháp cộng đồng – từ hỗ trợ tâm lý, tạo việc làm, đến khuyến khích thế hệ trung niên tìm lại vai trò tích cực – để sự ồn ào không còn là tiếng vọng của cô đơn.

*Nguồn: Chosun Daily, KoreaTimes